Hội thảo “Nâng cao năng lực tuân thủ tiêu chuẩn, chất lượng để thúc đẩy xuất khẩu trái cây Việt Nam

Ảnh minh họa

Trong bối cảnh khả năng khai thác các cơ hội thương mại, cạnh tranh trên thị trường toàn cầu và tham gia vào chuỗi giá trị quốc tế của các nước đang phát triển thường bị thách thức bởi những khó khăn trong việc chứng minh sự tuân thủ các yêu cầu về chất lượng và các quy tắc thương mại. Một lý do cho điều đó thường là nguồn cung dịch vụ cơ sở hạ tầng có chất lượng còn yếu, nhưng đồng thời cũng là nhu cầu thấp đối với các dịch vụ đó, xuất phát từ việc thiếu năng lực tuân thủ của các chủ thể khu vực tư nhân. Các nhà xuất khẩu ở các nước đang phát triển vẫn phải đối mặt với những thách thức đáng kể để đáp ứng và thể hiện sự tuân thủ các yêu cầu của thị trường. Họ tiếp tục phải đối mặt với các rào cản kỹ thuật đối với thương mại cản trở khả năng tiếp cận thị trường của họ. Các thủ tục kéo dài và bị từ chối tại cửa khẩu do không tuân thủ các yêu cầu của thị trường có thể dẫn đến tổn thất tài chính lớn cho nhà sản xuất, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Để đạt được và duy trì khả năng tiếp cận thương mại quốc tế và hội nhập vào thị trường toàn cầu, việc tuân thủ các tiêu chuẩn và bằng chứng về sự phù hợp là rất cần thiết.

Nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh và tính bền vững cho ngành xuất khẩu trái cây nhiệt đới của Việt Nam, Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc (UNIDO) phối hợp với cùng với Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển Thị trường, Viện Cơ điện Nông nghiệp và Công nghệ sau thu hoạch thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tổ chức Hội thảo "Nâng cao năng lực tuân thủ tiêu chuẩn, chất lượng chuỗi giá trị trái cây Việt Nam để thúc đẩy xuất khẩu".

Hội thảo được tổ chức trong khuôn khổ Chương trình tiêu chuẩn và chất lượng Việt Nam (GQSP Việt Nam) được thực hiện bởi Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên Hợp Quốc và được tài trợ bởi Cục Kinh tế Liên bang Thụy sĩ (SECO nhằm thúc đẩy thương mại và khả năng cạnh tranh để tăng tiếp cận thị trường cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Hội thảo nhằm đánh giá tổng quan chung về tình hình tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng của trái cây xuất khẩu Việt Nam, chia sẻ các kết quả dự án “Nâng cao năng lực tuân thủ tiêu chuẩn chất lượng trong chuỗi giá trị xoài và bưởi tại Đồng bằng sông Cửu Long” giai đoạn 2020-2023, và trao đổi các nội dung hoạt động phối hợp, hỗ trợ kỹ thuật nhằm phát triển ngành trái cây cho giai đoạn tiếp theo của dự án.

Hội thảo cũng là cơ hội để tăng cường sự kết nối và đối thoại giữa ngành trái cây, chính phủ, các bên cung ứng dịch vụ và các đơn vị liên quan, các tổ chức quốc tế về những vấn đề quan trọng được xác định dọc theo chuỗi giá trị trái cây, chia sẻ các giải pháp khả thi, và qua đó chuyển thành các khuyến nghị để định hướng xây dựng các chính sách ngành phù hợp, đáp ứng các mục tiêu phát triển ngành trái cây mà Chính phủ đề ra, cụ thể:

Chia sẻ kinh nghiệm, kết quả đã đạt được: Các bộ quy trình thao tác chuẩn nâng cao chất lượng sản phẩm; Công nghệ xử lý, bảo quản giúp kéo dài thời gian bảo quản sau thu hoạch; Hệ thống sơ chế, bảo quản phù hợp các doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ; Chương trình giám sát dư lượng đạt chuẩn; Hệ thống phần mềm truy xuất nguồn gốc sản phẩm… đây là những vấn đề rất cần thiết phục vụ công tác quản lý của Ngành;

Nâng cao sức canh tranh và tính bền vững (rất cần thiết, phù hợp đối với các doanh nghiệp quy mô vừa và nhỏ) thông qua việc tuân thủ các tiêu chuẩn, chất lượng sản phẩm hướng đến thúc đẩy thương mại, xuất khẩu sản phẩm trái cây đi các thị trường xa (do được kéo dài thời gian bảo quản), thị trường bán lẻ hiện đại, phân khúc thị trường cao cấp…

Nâng cao nhận thức về văn hóa chất lượng (sản xuất và tiêu dùng sản phẩm đảm bảo quy trình, chất lượng, an toàn thực phẩm đáp ứng tiêu chuẩn); Khuyến nghị những vấn đề chính sách quản lý đối với các lĩnh vực của ngành để hỗ trợ chuẩn hóa các quy trình, xây dựng thương hiệu cho sản phẩm trái cây xuất khẩu Việt Nam;

Cũng tại Hội thảo, UNIDO và SECO cùng Bộ NN và PTNT đã giới thiệu Giai đoạn 2 của dự án Chương trình tiêu chuẩn, chất lượng Việt Nam. Giai đoạn 2 sẽ được xây dựng dựa trên kết quả của Giai đoạn 1 kết hợp mở rộng quy mô, điều chỉnh các biện pháp can thiệp và mô hình đã phát triển cho nhiều ngành trái cây nhiệt đới ở Việt Nam. Mục tiêu của dự án là nâng cao khả năng cạnh tranh và tính bền vững của xuất khẩu trái cây nhiệt đới Việt Nam thông qua đổi mới, đa dạng hóa, cải thiện chất lượng và năng lực tuân thủ các tiêu chuẩn để đáp ứng yêu cầu thị trường hiện đại.

Hội thảo đạt được kết quả sau: Từ báo cáo đề dẫn của UNIDO, lần đầu tiên các đại biểu được tiếp cận một báo cáo phân tích về các lý do chính bị từ chối nhập khẩu các sản phẩm nông sản và thức ăn chăn  nuôi xuất  khẩu của Việt Nam (mã HS1-23) nói chung và trái cây nói riêng tại  5 thị trường Úc, Trung Quốc, EU, Nhật Bản, Mỹ trong 10 năm (từ 2010 đến 2020). Báo cáo  còn giới thiệu công cụ Phân tích Tuân thủ Tiêu chuẩn (SCA) để xác định các thách thức chính mà các nước xuất khẩu gặp phải, so sánh hiệu quả tuân thủ thương mại của các quốc gia trên các thị trường khác nhau và liên quan đến các nhóm sản phẩm cụ thể, đồng thời đưa ra các khuyến nghị về đầu tư cơ sở hạ tầng chất lượng, chính sách chất lượng và văn hóa chất lượng… mang tính tập trung, liên ngành, hiêu quả để nâng cao năng lực tuân thủ, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Ngoài ra một nền tảng trực tuyến dễ dàng tra cứu về thông tin từ chối tại các thị trường toàn cầu của các quốc gia cũng được truy cập tại https://hub.unido.org/rejection-data/trade-rejection-analysis và giới thiệu tại hội thảo. Các thông tin từ báo cáo này hết sức bổ ích cho các nhà xuất khẩu nông sản và các nhà làm chính sách.

Các cơ sở sản xuất và xuất khẩu được tiếp cận và học hỏi kinh nghiệm được chia sẻ từ một số mô hình hỗ trợ kỹ thuật đã phát triển tại chuỗi xuất khẩu xoài và bưởi. Các mô hình này đã xây dựng, áp dụng các Quy trình thao tác chuẩn (SOPs), thử nghiệm công nghệ mới vào các chuỗi trình diễn thương mại để quản lý chất lượng quả trong toàn chuỗi, từ khâu trồng, xử lý nấm bệnh, thu hoạch, quản lý nhiệt độ, vận chuyển… để tăng đáng kể thời gian bảo quản, cho phép xuất khẩu bằng đường biển tới các thị trường xa. Các mô hình cũng xây dựng tính bền vững thông qua cách tiếp cận định hướng thị trường để có tính khả thi về mặt thương mại, giảm tổn thất, đa dạng hóa sản phẩm, gia tăng giá trị, thích ứng với biến đổi khí hậu, tính hiệu quả và trách nhiệm với môi trường.

Các doanh nghiệp xuất khẩu, người sản xuất, hiệp hội, viện, trường và cơ quan quản lý ngành ở Trung ương, địa phương liên quan được tiếp cận thông tin về những cơ hội thị trường mới, chia sẻ tầm nhìn chung về phát triển ngành xuất khẩu trái cây nhiệt đới cũng như cùng nhận thức về các vấn đề và trở ngại chung.

Tận dụng sự phối kết hợp giữa các ngành trái cây nhiệt đới, và nâng cao các vấn đề liên ngành, tính bền vững, biến đổi khí hậu, số hóa, giá trị gia tăng và xây dựng năng lực để tiếp cận hiệu quả nhiều đối tượng hơn với tác động lớn hơn.

Hội thảo cũng là cơ hội để tăng cường sự kết nối và đối thoại giữa ngành trái cây, chính phủ, các bên cung ứng dịch vụ và các đơn vị liên quan, các tổ chức quốc tế về những vấn đề quan trọng được xác định dọc theo chuỗi giá trị trái cây, chia sẻ các giải pháp khả thi, và qua đó chuyển thành các khuyến nghị để định hướng xây dựng các chính sách ngành phù hợp, đáp ứng các mục tiêu phát triển ngành trái cây mà Chính phủ đề ra./..