Theo đó, các bước tiến hành trong thực hiện Luật Dân quân tự vệ như tuyên truyền, quán triệt, học tập, phổ biến, hướng dẫn thực hiện đều được Thành phố tổ chức nghiêm túc, chặt chẽ, sâu rộng. Đến nay, toàn Thành phố đã xây dựng lực lượng dân quân tự vệ đạt tỷ lệ 1,3% so với dân số, trong đó dân quân đạt 0,81%; dân quân biển đạt 0,29%; tỉ lệ đảng viên trong dân quân tự vệ đạt 23,27% (tăng 8,77% so với năm 2008); đảng viên trong dân quân đạt 20,49%; tổ chức biên chế dân quân tự vệ tinh gọn, phù hợp với đặc thù nhiệm vụ của từng địa phương, đơn vị.
Thành phố Hồ Chí Minh cũng đã xây dựng được 542 đơn vị tự vệ với 18.500 cán bộ, chiến sĩ, đạt 13,78% so với tổng số cán bộ công nhân viên chức, đạt 21,57% so với tổng số dân quân tự vệ Thành phố. Song song đó, cấp ủy chính quyền các cấp địa phương cũng đã có nhiều biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo củng cố kiện toàn nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động dân quân tự vệ; tổ chức đủ thành phần cơ cấu trong biên chế của Ban Chỉ huy quân sự phường, xã, thị trấn, như 321/322 chỉ huy trưởng quân sự phường, xã, thị trấn là đảng ủy viên và là thành viên Uỷ ban nhân dân cùng cấp (so với năm 2008 tăng 0,9%); 100% chính trị viên là bí thư đảng ủy phường, xã, thị trấn; 100% chính trị viên phó là bí thư Đoàn thanh niên phường, xã, thị trấn;…
Những năm qua, lực lượng dân quân tự vệ TP.Hồ Chí Minh đã làm tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, đồng thời nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác dân vận và vai trò của lực lượng dân quân tự vệ trong thực hiện công tác này. Theo đó, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh thành phố Hồ Chí Minh đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức cho lực lượng dân quân tự vệ thực hiện tốt công tác dân vận, góp phần tích cực vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn.
Với phương châm: “Kiên trì, thiết thực, hiệu quả, không chủ quan nôn nóng, gương mẫu trong lời nói lẫn việc làm”, lực lượng dân quân tự vệ của Thành phố luôn chủ động đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động quần chúng, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn. Các đơn vị tập trung tuyên truyền vận động nhân dân thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nước, nhất là các chủ trương, chính sách về dân tộc, tôn giáo, về nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong tình hình mới.
Đồng thời, chú trọng nâng cao nhận thức về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc và âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch, đặc biệt là âm mưu lợi dụng các vấn đề “dân tộc”, “tôn giáo”, “dân chủ”, “nhân quyền” để lôi kéo, kích động, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, gây "tự diễn biến" trong các cơ quan, đơn vị và trong nhân dân… Căn cứ vào tình hình thực tế của từng địa phương và từng thời điểm nhất định, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Thành phố đã chỉ đạo các đơn vị dân quân tự vệ vận dụng linh hoạt các hình thức, như: thành lập tổ, đội công tác độc lập, hay liên ngành, đoàn thể; hành quân dã ngoại huấn luyện chiến đấu kết hợp làm công tác dân vận; tổ chức kết nghĩa giữa dân quân tự vệ với các địa phương, cơ quan, đơn vị trên địa bàn; giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể thao… Trong đó, việc tổ chức dân quân tự vệ thành từng tổ, đội công tác độc lập hoặc tổ liên ngành được các địa phương cơ sở áp dụng rộng rãi và coi đây là loại hình phù hợp nhất, có thể tiến hành mọi lúc, mọi nơi, theo từng thời gian, từng đợt công tác.
Lực lượng dân quân tự vệ quận Gò Vấp kiểm tra bắn đạn thật (Nguồn: UBND quận Gò Vấp)
Hiện nay, 24 quận, huyện và 100% xã (phường, thị trấn) của Thành phố đều có tổ công tác liên ngành, sẵn sàng tham gia khi có yêu cầu của địa phương. Cùng với đó, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Thành phố chỉ đạo không ngừng đổi mới phương pháp tiến hành công tác dân vận của dân quân tự vệ; tập trung nâng cao chất lượng phối hợp giữa cơ quan quân sự các cấp với cấp ủy, chính quyền địa phương và các cơ quan, đơn vị trên địa bàn. Đặc biệt, chú trọng việc thống nhất nội dung, thời gian, hình thức, khối lượng công việc, phương tiện, lực lượng và địa bàn tiến hành công tác dân vận ở những địa bàn trọng điểm, vùng đông dân cư, nhiều đồng bào có đạo (các quận: 1, 2, 4, 5, 6, Gò Vấp, Tân Bình, Thủ Đức), nơi có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống (Khu Bà Xán thuộc huyện Cần Giờ).
Ngoài ra, lực lượng dân quân tự vệ TP.Hồ Chí Minh còn chủ động phối hợp chặt chẽ với các ban, ngành, đoàn thể các cấp giúp cấp ủy, chính quyền nắm chắc tình hình, kịp thời xử lý những vụ việc khiếu nại, khiếu kiện, phát hiện, ngăn chặn các hoạt động truyền đạo trái pháp luật; thu giữ nhiều tài liệu, tờ rơi có nội dung xấu. Ngoài ra dân quân tự vệ của Thành phố còn phối hợp với Công an, các tổ, đội công tác trên địa bàn thực hiện tuần tra, kiểm soát, bảo vệ an toàn các mục tiêu quan trọng; ngăn chặn kịp thời những âm mưu tổ chức biểu tình, gây rối trên địa bàn, giải quyết dứt điểm các "điểm nóng", góp phần tích cực vào việc giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội và xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân ở cơ sở vững mạnh.
Dân quân tự vệ TP.Hồ Chí Minh cũng tích cực tham gia phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo, khắc phục hậu quả thiên tai và thực hiện chính sách hậu phương quân đội. Dân quân tự vệ Thành phố luôn là lực lượng chủ yếu, tích cực tham gia ứng cứu kịp thời tính mạng, tài sản của nhân dân và Nhà nước. Trong nhiều đợt lụt do triều cường gần đây, lực lượng dân quân tự vệ đã tham gia sửa chữa hàng ngàn ngôi nhà, đắp hàng trăm ki-lô-mét bờ bao, giúp dân di chuyển đến nơi ở mới, ổn định cuộc sống… Bằng ý thức và trách nhiệm chính trị cao, lực lượng dân quân tự vệ đã thực hiện tốt chính sách xã hội, gương mẫu đi đầu và làm nòng cốt trong phong trào "Đền ơn, đáp nghĩa", "Uống nước, nhớ nguồn", quyên góp, tặng các gia đình chính sách hàng trăm sổ tiết kiệm và nhiều quà tặng trong các dịp lễ, Tết…
Những thành tích đó đã khẳng định vai trò của lực lượng dân quân tự vệ, góp phần quan trọng vào xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng khu vực phòng thủ của Thành phố ngày càng vững chắc. Thành phố cũng phấn đấu đến năm 2020 sẽ xây dựng lực lượng dân quân tự vệ đạt 25% so với dân số; duy trì và nâng cao hơn nữa chất lượng lãnh đạo của chi bộ quân sự, hiệu quả hoạt động của dân quân phường, xã, thị trấn; chú trọng xây dựng dân quân tự vệ biển, dân quân tự vệ phòng không, pháo binh, cơ động, thường trực trên các địa bàn trọng yếu…/…