Hiện trạng giao thông công cộng TP.Hồ Chí Minh
Trong những năm qua, được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp ngành Trung ương, Thành ủy và Ủy ban nhân dân thành phố trong phát triển hệ thống hạ tầng giao thông đô thị, trong đó phát triển giao thông công cộng luôn được xác định là nhiệm vụ trọng tâm. Từ năm 2002 đến nay, hệ thống vận tải hành khách công cộng của thành phố đã đạt được những kết quả đáng nghi nhận, sản lượng vận tải hành khách công cộng đến nay đã đạt xấp xỉ 600 triệu lượt khách, tăng hơn 10 lần so với năm 2002 và chất lượng dịch vụ cũng được cải thiện đáng kể.
Thành phố Hồ Chí Minh đang dần thay thế các loại xe buýt hiện đại vào hoạt động
(Ảnh: NS)
Tuy nhiên bên cạnh những thành tựu đã đạt được, có thể nhận thấy nhiều nhược điểm quan trọng của hệ thống vận tải hành khách công cộng Thành phố, trong đó nhược điểm cơ bản nhất là Thành phố chưa có một bản quy hoạch hệ thống vận tải hành khách công cộng chính thức được phê duyệt ngoài quyết định số 568/QĐ-TTg ngày 20/1/2007. Điều này dẫn đến hậu quả là cơ quan quản lý nhà nước thiếu công cụ pháp lý để quản lý quá trình phát triển về luồng tuyến, phương tiện và chất lượng dịch vụ vận tải hành khách công cộng phù hợp với điều kiện cơ sở hạ tầng giao thông đô thị. Việc thống nhất, phối hợp chặt chẽ trong quá trình quy hoạch và lập dự án phát triển các phương thức vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn và xe buýt cần phải được xem xét đưa ra các kịch bản điều chỉnh mạng lưới tuyến xe buýt một cách hợp lý cho từng thời kỳ phát triển. Để phát huy năng lực phục vụ của mạng lưới đường sắt đô thị, mạng lưới xe buýt thành phố cần được điều chỉnh hợp lý đảm bảo không vận hành trùng lặp trên hành lang tuyến đường sắt đô thị, kết nối thuận tiện, trung chuyển hành khách từ các nhà ga vận tải hành khách công cộng đến các khu vực ngoài vùng phục vụ của mạng lưới đường sắt đô thị.
Thực trạng hoạt động vận tải hành khách công cộng trên địa bàn TP.Hồ Chí Minh trong thời gian qua cho thấy xe buýt và taxi vẫn là chủ lực, việc phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng khối lượng lớn như BRT, Metro, Tranway, Monorail…không theo đúng dự kiến ban đầu, bến bãi phục vụ cho hoạt động xe buýt còn thiếu nên chưa tạo được mạng lưới liên thông để thuận lợi hơn cho người dân sử dụng, việc triển khai đề án quy hoạch phát triển vận tải hành khách công cộng đến năm 2025 và đề án đầu tư thay thế 1.680 xe buýt mới còn chậm so với tiến độ, chưa triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp hỗ trợ phát triển vận tải hành khách công cộng như: tổ chức các loại làn đường dành riêng, ưu tiên cho xe buýt, hạn chế xe cá nhân, tổ chức bãi giữ xe hai bánh miễn phí cho hành khách đi xe buýt, dự án thẻ thông minh thay cho vé giấy…đã ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động giao thông công cộng của thành phố.
Hệ thống bến bãi, cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động giao thông công cộng còn rất hạn chế và thiếu thốn, diện tích bến bãi vận tải dành cho hoạt động vận tải công cộng hiện có trên địa bàn thành phố khoảng 26,5ha đạt khoảng 13,8% so với tiêu chí quy hoạch là 191,5ha. Hoạt động xe buýt với số lượng phương tiện là 2.779 xe các loại, được quản lý và khai thác vận hành bởi 18 doanh nghiệp vận tải, hoạt động trên 105 tuyến xe buýt có trợ giá và 30 tuyến xe buýt không trợ giá đã phục vụ kết nối giữa khu vực trung tâm thành phố với các khu vực ngoại thành và một số tỉnh liền kề. Ngoài ra còn có 69 tuyến xe buýt đưa rước công nhân và 150 tuyến xe đưa rước học sinh của các trường học trên địa bàn thành phố đi lại hàng ngày theo hình thức hợp đồng.
Với số lượng phương tiện và tuyến buýt như trên nhưng hệ thống bến bãi, cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động buýt hiện có rất hạn chế, diện tích bãi kỹ thuật xe buýt là 10,9ha (chiếm 21% so với quy hoạch), bến xe buýt là 13,8ha (chiếm 46% so với quy hoạch) và 4.154 vị trí điểm dừng xe buýt (497 nhà chờ, 2.295 trụ đứng, 119 biển treo và 1.2343 điểm dừng kẻ ô), trong đó có 47 vị trí điểm đầu, điểm cuối của các tuyến xe buýt, gồm 32 vị trí mang tính ổn định, đảm bảo điều kiện về an toàn giao thông và thuận lợi cho hoạt động của xe buýt và 42 vị trí phải sử dụng lòng lề đường để bố trí xe buýt đậu đỗ.
Hoạt động taxi với 26 doanh nghiệp trên địa bàn thành phố (giảm 5 đơn vị so với năm 2010 là 31 đơn vị), tổng số lượng xe taxi đăng ký hoạt động là 10.576 xe, trong đó, số lượng xe tập trung chủ yếu ở hai đơn vị lớn (chiếm 77% số lượng xe trên địa bàn) với Vinasun taxi hiện có trên 4 nghìn xe (chiếm 47%) và Mai Linh taxi hiện có 3.128 xe (chiếm 30%). Hệ thống bến bãi đậu đỗ taxi hiện tại chưa được đầu tư theo quy hoạch, hiện tại chỉ có một số ít doanh nghiệp có khả năng về tài chính thuê mướn các điểm đậu đỗ xe taxi tạm thời (không theo quy hoạch) để lưu đậu qua đêm và thực hiện chế độ bảo dưỡng, giao ca…phần còn lại không có bến bãi ổn định phải lưu đậu trên lòng lề đường, các trạm xăng dầu.
Quy hoạch phát triển giao thông công cộng TP.Hồ Chí Minh trong thời gian tới
Theo quyết định số 568/QĐ-TTg về điều chỉnh quy hoạch phát triển giao thông vận tải TP.Hồ Chí Minh đến năm 2020 và tầm nhìn sau năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, đến năm 2020, giao thông công cộng (xe buýt, đường sắt đô thị, taxi) đảm nhận từ 20%-25% thị phần, đến năm 2030 đảm nhận từ 35%-45% thị phần và sau năm 2030 từ 50%-60% thị phần. Đồng thời, phải thực hiện việc đầu tư phương tiện vận chuyển khối lượng lớn như: tàu điện ngầm, xe điện mặt đất, Monorail, hoàn thiện cơ sở hạ tầng giao thông đô thị như: các tuyến đường vành đai, trục hướng tâm, cao tốc liên vùng, đường bộ trên cao, các trục chính đô thị, hệ thống bến bãi giao thông tĩnh mới giải tỏa được áp lực giao thông vận tải cho TP.Hồ Chí Minh. Cụ thể, Thành phố sẽ xây dựng 8 tuyến đường sắt đô thị xuyên tâm và vành khuyên nối các trung tâm chính của thành phố, chủ yếu đi ngầm trong nội đô; 6 tuyến xe buýt nhanh (BRT) trên tuyến đại lộ Võ Văn Kiệt-Mai Chí Thọ, đường Nguyễn Văn Linh (từ bến xe Miền Tây tới cầu Phú Mỹ), dọc theo đường vành đai 2 (từ ngã tư An Sương đến bến xe Miền Tây mới), trục đường Tân Sơn Nhất-Bình Lợi (từ đường Kha Vạn Cân đến công viên Chiến Thắng), trục đường Thoại Ngọc hầu-Vành đai trong-nối dài ra đường Nguyễn Văn Linh (từ ngã tư Bốn Xã đến đường Nguyễn Văn Linh), đường Quang Trung (theo hướng tuyến Monorail số 3).
Tuyến Metro số 1 vừa được lắp đặt đường ray để chuẩn bị vận hành vào thời gian tới
(Ảnh: NS)
Thành phố cũng đầu tư thay thế phương tiện buýt (theo tiêu chuẩn khí thải Euro III trở lên). Đến năm 2020, số lượng xe buýt cần thiết cho nhu cầu vận tải là 3.933 xe và đến năm 2030 số lượng phương tiện là 5.239 xe. Quy hoạch điều chỉnh mạng lưới tuyến xe buýt theo 3 giai đoạn từ nay đến năm 2025 với các tiêu chí chính như: củng cố mạng lưới các tuyến buýt cấp 1; xây dựng bộ khung của vận tải hành khách công cộng là các tuyến chạy trên các hành lang trục chính; điều chỉnh tuyến trên các đoạn đường có hệ số phù hợp trùng lặp tuyến lớn; tạo sự kết nối giữa vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt với các loại hình vận tải hành khách khác.
Đồng thời, TP.Hồ Chí Minh cũng hoàn chỉnh quy hoạch taxi, tổ chức quản lý và kiểm soát số lượng xe taxi dự kiến đến năm 2020 là 14.175 xe và đến năm 2025 là 11.965 xe.Tiếp tục đầu tư xây dựng hệ thống bến bãi, cơ sở hạ tầng phục vụ hoạt động vận tải hành khách công cộng với diện tích 192 ha đã được rà soát và xác định với các quận, huyện.
Với quy mô dân số, số lượng phương tiện cá nhân, hiện trạng hạ tầng kết cấu giao thông đô thị, diện tích đất dành cho bến bãi, các điểm đầu cuối bến xe buýt, nguồn vốn đầu tư như hiện nay đã và đang ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động vận tải hành khách công cộng đô thị. Trước thực trạng đó, Sở Giao thông vận tải TP.Hồ Chí Minh đã đặt ra phương hướng, triển khai thực hiện đồng bộ các giải pháp để phát triển vận tải hành khách công cộng thành phố trong giai đoạn tới, theo đó, giai đoạn từ nay đến năm 2020, sẽ ưu tiên đầu tuyến Metro số 1, số 2 và số 5; tuyến xe buýt BRT trên trục đường Võ Văn Kiệt-Mai Chí Thọ; hai tuyến vận tải hành khách công cộng bằng đường thủy Bạch Đằng-Linh Đông và Bạch Đằng-Lò Gốm (đã đưa vào hoạt động). Đầu tư xây dựng hoàn chỉnh các bến xe buýt, phát triển cơ sở hạ tầng, bố trí làn đường dành riêng phục vụ vận tải hành khách công cộng trên địa bàn Thành phố. Nâng cấp cải tạo các bến bãi hiện có để giải quyết nhu cầu đậu đỗ cho các phương tiện vận tải hành khách công cộng hiện tại như bến xe Chợ Lớn, Tân Phú, quận 8, bến xe An Sương.Cùng với đó là đầu tư xây dựng hoàn chỉnh bến xe Miền Đông, Miền Tây mới, bến xe buýt nhà Bè, Củ Chi, Hóc Môn, Xa Lộ Hà Nội, Tân Thuận Đông, Khu công nghiệp Lê Minh Xuân, quận 4, Tam Bình-Thủ Đức để phục vụ cho hoạt động vận tải hành khách công cộng…/…